Prof.Dr. Afşin Şahin / Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
“Kurt kışı geçirir ama yediği ayazı unutmaz.”
Toplumda iktisadi değişkenlerdeki bozulmalar, sosyal ve siyasi gelişmelerin belirleyicisi olabildiği gibi, gelir dağılımındaki bozukluklar da halkın refahını olumsuz etkileyebilmektedir. Wilkinson ve Pickett (2009) ile Jackson (2021, ss. 135-137) tarafından belirtildiği üzere, ekonomide gelir eşitsizliği sorunlarının yaşanmadığı ülkelerde sağlık ve sosyal problemleri de daha zayıf seyretmektedir.
Fransız İhtilali’nin yaşandığı yaklaşık 100 yıllık dönemde hiperenflasyon görülmüştür (Aysan, 2018, s. 121). Fransız İhtilali, 1789 yılında ortaya çıkmış, Aydınlanma fikrinin Avrupa’ya yayılmasında öncülük etmiştir. İktisadi koşulların olumsuz olması ve yoksulluk gibi problemlerin varlığı, Fransız İhtilali’nin ortaya çıkmasını tetiklemiştir (Keskin, 1999, ss. 41-42). Bu durum bize, gelir dağılımının bozuk olduğu, fiyat istikrarının sağlanamadığı ve sosyal dengenin bozulduğu ülkelerde toplumsal kargaşanın görülebileceğini göstermektedir.
Kaynak: OpenAI. (2025). Fransız İhtilali Temalı Dijital Sanat. OpenAI DALL·E.
İktisadi krizleri takiben, gelir dağılımı gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde bozulmaktadır. Covid-19 sonrası dönemde de ülkeler arasındaki ve ülkelerin kendi içindeki gelir eşitsizliği artmıştır.
Kaynak: OpenAI. (2025). Fütüristik, Parlayan Soyut Virüs İllüstrasyonu. OpenAI DALL·E.
Artan gıda fiyatları, yerli paranın değer kaybetmesi, konut fiyatlarındaki yükseliş, varlık fiyatlarının aşırı artışı ve parasal likidite genişlemesinin bunu tetiklemesi, talep fazlasının yetersiz üretim nedeniyle dengelenmemesi, gelir eşitsizliğini yoksul kesim aleyhine daha da derinleştirmiştir. Aşağıdaki grafikten izlenebileceği üzere, az gelişmiş ülkelerde fiyatlar bu süreçte gelişmiş ülkelere kıyasla daha yüksek seyretmiştir.
Bu tablo, Efendi’nin (2020, s. 43) insanın belli bir yaştan sonra boyunun uzamayacağını, sadece kilo alacağını ve bunun da büyüme anlamına gelmeyeceği gözlemine uygun düşmektedir. Benzer şekilde, ekonomik büyüme gerçekleşse bile, eşitsizlik ve dengesizlikler sürdüğü sürece, bu büyümenin toplumun geniş kesimlerine fayda sağlaması mümkün olmayacaktır.
Cevher, başka bir şeye ihtiyaç duymazken; araz, varlığını sürdürebilmek için başka bir şeye bağımlıdır (Efendi, 2020, s. 39). Dünyada bazı canlılar bağımsız ve hür iradeleriyle yaşarken, bazıları ise diğer canlılara bağımlıdırlar. Ülkeler de bu bağlamda ekonomik ve siyasal anlamda bağımsız ya da bağımlı olabilirler. Bağımsız ülkeler, temel ihtiyaç maddeleri de dahil olmak üzere savunma, lüks tüketim mallarını kendileri üretirken, bağımlı ülkeler mal ve hizmet üretiminde diğer ülkelere muhtaçtır.
Ekonomik açıdan dışa bağımlı olmaları, bu ülkelerin dış politikada da adım atarken pek çok kısıtla karşılaşmalarına yol açacaktır. Bağımlı ve bağımsız olmanın avantaj ve dezavantajları değerlendirildiğinde, bağımsızlığın sağladığı avantajların daha fazla olduğu görülmektedir. Bu nedenle, bağımsızlık hem ekonomik hem de siyasal anlamda bir ülkenin özgürce karar alabilmesi ve geleceğini kendi iradesiyle şekillendirebilmesi açısından hayati öneme sahiptir. Bağımsız ülkeler zaman içinde fiyat istikrarını ve gelir dağılımını iyileştirecek, küresel ölçekte üst konumlarda yer alacaklardır.
Kaynakça
AYSAN, Mustafa (2018). “Dünyada ve Osmanlı Devleti’nde Enflasyon”, Accounting and Financial History Research Journal, January, No. 4: 92-123.
EFENDİ, Kınalızade Ali (2020). Ahlak-ı Alai ve Devlet Ahlakı, Çağdaş Kitap, İstanbul.
JACKSON, Tim (2017). Büyümesiz Refah, Sonlu Bir Gezegene Yönelik Bir İktisat (Çeviren: Alpogan Sabri Erdoğan) Türkiye İş Bankası Yayınları, Eylül, İstanbul, 1. Basım.
KESKİN, Mustafa (1999). “Atatürk’ün Millet ve Milliyetçilik Anlayışı”, Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
WILKINSON, Richard ve PICKETT, Kate (2009). The Spirit Level, Why More Equal Societies Almost Always Do Better, Londra: Penguin.
