Büyükelçi Prof.Dr. Hamit Ersoy Yazdı: Bandar Seri Begavan Büyükeçiliği'nin Brunei Sultanlığı'ndaki Kamu Diplomasisi ve Kültürel Faaliyetleri
Prof.Dr. Hamit Ersoy / TC Brunei Sultanlığı Büyükelçisi
Tarihsel Arkaplan
Brunei'nin, 518 yılında komşularıyla yoğun bir temas halinde olduğu Çin'de yer bulmaktadır. İslam'ın Brunei'de önceden yayıldığı bilinmekle birlikte, Brunei'nin ilk sultanı olacak olan Awang Alak Betatar'ın bir Johore (eski Singapur) prensesiyle evlendiği,1368'de İslam'ı kabul etmesi ve ardından bugün Brunei'ye yerleştikten sonra Sultan Muhammet Şah'ın adını almasıyla Brunei'de İslam'ın kök salmaya başladı. 5. Sultan
Bolkiah ve 9. Sultan Hassan'ın yaşadığı 15. ve 16. yüzyıllarda dünyanın en büyük üçüncü adası olan Borneo adasının tamamı ve Filipinler'in önemli bir kısmı İslam tek hakimiyet din haline geldi. Ancak 16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Batılı sömürgeci güçlerin bölgesel olarak dolmasıyla Brunei zamanı içinde küçülmüş ve yaklaşık Sinop ilimizin yüzölçümü olana kadar olan çıkışı gerçekleşti. Brunei'nin 1888'de imzalanan bir anlaşma ile İngiliz sömürgesi haline gelmesiyle gün geçtikçe korunan toprakların yitirdiği Brunei'de dönem padişahı 25. Sultan Haşim Celilül Alem Alameddin 15 Mayıs 1903 tarihinde Halifelik makamına başvurarak, Sultan II. Abdülhamid'e yardım talebiyle bir mektup göndermiştir. Ancak sözkonusu mektubun Singapur'da İngilizlerin eline geçmesiyle yardım talebini Osmanlı Devletine ulaştıramayan Brunei, 1984'te aralık bahşedilene dek İngiliz sömürgesi olarak kalmaya mahkûm olmuştur.
1 Ocak 1984 tarihinde, bağımsızlığını gösteren gün Turgut Özal tarafından açıklanan hükümet, Brunei ile işbirliği birimiliğin oluşturulması, ancak 2013 yılı sonunda Bandar Seri Begavan Büyükelçiliğinin açılmasıyla, Adalet ve Kalkınma Partisi döneminde mümkün olabilmiştir. Müteakip aylardaise Brunei Sultanlığı, Ankara Büyükelçiliği açılmış ve birimlerin ofisleri marifetiyle ikili tanıtımlarda yeni bir döneme girilmiştir. Büyükelçiliğin bölgedekie kadar, resmi tanıtımları Kuala Lumpur Büyükelçiliğimiz ile Brunei'nin Amman Büyükelçiliği kanalıyla sürdürülmüştür.
Kültürel Diplomasi Faaliyetleri
Hem yönetimin hem de halkın içinde müzahir olduğu Brunei'de, Bandar Seri Begavan Büyükelçiliğimizin kültürel diplomasi alanında faaliyetlerinde bulunabilir, mevcut bazı kısıtlamaların kaydedilmesinde kullanılabilir. 10.000 kilometre uzaklıktaki ve yalnızca 450.000 kişilik nüfusla küçük bir pazar olarak mevcut olan Brunei, Türklerin radarında mevcut olanlarından, mevcut ilişkilerimiz ağırlıklı olarak eğitim ve kültür işbirlikleri kanalıyla orta ve uzun vadeli ekonomik işbirliğine dayalı bir şekilde bir altyapı inşası sürecidir.
Büyükelçiliğin düzenli olarak gazetelerde yayınlanan makaleler ve beyanatlar, radyolarda yayınlanmak üzere verilen demeçler ve televizyonlarda yayınlanmak üzere verilen röportajlarla kamuoyunda bilgilendirmekle kalmakta, ahiren tarafından yürütülen organik yöntemlerle gerek resmi makamlar, kamuoyunda adeta bir diyalogu sürdürmektedir.
Her yılın düzenli olarak Brunei'nin ayrılık günü, Sultan Hassanal Bolkiah'ın doğum günü, Ramazan ve Kurban Bayramı tatilleriyle radyolarda demeçlerimiz düzenli olarak yayınlanmakta, bütün faaliyetlerimiz sırasında devlet televizyonu olan Brunei Radyo Televizyonu (RTB) ile yayınlarımız yayınlanmaktadır.
Örneğin, bu amaçla Türkiye-Brunei ilişkilerinin gelişiminin bakış açısıyla nasıl yaygınlaştığı, son yıllarda ivme kazanan ilişkilerimiz ve demokratik işbirliği potansiyelini konu alan «Marking 37 Years of Diplomatic Ties» (Diplomatik İlişkilerin 37. Yılı Kutlarken) başlıklı bir makale kaleme çalışması, sözkonusu makalenin Brunei'nin en çok basılı ve dijital gazetesinde yayımlanması yoluyla Brunei'ye ulaşılmıştır.
Brunei'deki basın faaliyetleri oldukça sınırlı da olsa, Büyükelçiliğimiz basın temsilcileriyle dostane bir şekilde muhafaza etmekte, tanıtımın tanıtımına katkı sağlama amacıyla yerel medyadan azami ölçüde istifade etmeye devam etmektedir. Bu potansiyel, 24 Mart 2024 tarihinde Brunei'de mukim gazete ve televizyon temsilcilerinin Büyükelçiliğimizin rezidansında ağırlanmıştır. Toplantıda çeşitli ulusal ve yerel medya temsilcilerinden müteşekkil bir heyete basın yayın faaliyetleri, Büyükelçiliğimizin kültürel faaliyetleri ve planlamaları ile genel güncel güncel bilgiler hakkında bilgi verilmiş ve gelişmelere cevap verilmiştir.
Brunei'nin çok büyük bir bölümü, yakıninen incelemede, Türk kültürü ile mutfağına yoğun ilgi duymaktadır. Mutfağımıza ekonomik ilgiden hareketle Büyükelçiliğimiz, Brunei'de düzenli olarak mutfak atölyesi çalışmaları gerçekleştirilmektedir. Mutfağımıza ilgili Bruneili gençlerden Büyükelçilik Instagram sayfamızı takip ederek gönderilerimizi beğenen ve etkinliğe katılmak isteyenler arasından çekilişle kaydedilen 10 kişi, 22 Haziran 2022 tarihinde Büyükelçilik Konutunda ağırlanmış, Büyükelçiliğimizin aşçısı rehberliğinde mutfağımızdan farklı lezzetleri pişirme ve tatma imkanımız var. Katılımcıların pişirdikleri yemek ve tatlıları ayrıca aile ve arkadaşlarına götürmeleri da sağlandı. Etkinliğin sonunda tüm katılımcılara birer mutfak önlüğü ve 'atölye sertifikası sertifikası' tevdi edildi. Müteakip atölyelerine, toplumun çeşitli kesimlerinden mevcut olanlara davet edilerek toplumun geneline ulaşılmasına özen gösteriniz. Yerel basında geniş bir görünürlük yakalayan sözkonusu etkinliklerimizden biri, “Laksamana Business College” adlı yüksek öğretim kurumu bünyesinde faaliyet gösteren Aşçılık Okulu'nda gerçekleştirdiğimiz ve Brunei'li Bakanların hanımlarına yönelik olarak tertiplediğimiz Türk Yemekleri Atölye Çalışması gerçekleşti. Bu doğrultuda, Kasım 2024 için planlanan atölye çalışması ise Brunei'de mukim kadın yabancı dağıtım şefleri ve misyon şeflerine yönelik olarak gerçekleştirilecektir.
Brunei'de, 2021 yılında KOVİD-19 pandemisi nedeniyle bütün sosyal etkinlikler durdurulmuştu. Kısıtlamalar 2022 yılının yaz aylarında otomatik olarak kaldırılmaya başlanırken, Büyükelçiliğimizde kamu diplomasisi ve kültürel tanıtım faaliyetlerinde hız işlemleri yapılıyor. Bu anlaşmayla, Brunei'de 29 Ekim Cumhuriyet Bayramımız vesilesiyle verilen karşılamanın yanı sıra; 28 Ekim-5 Kasım 2022 tarihleri arasında Büyükelçiliğimiz arasında Brunei Radisson Hotel işbirliğiyle dokuz gün süren bir “Türk Kültürü ve Yemekleri Festivali” tertiplenmiştir. Onur konuğu olarak Adalet Bakanı olarak görev yapan Brunei Kraliyet Savcısı'nın ağırlandığı festivalin açılış töreni, 28 Ekim 2022 tarihinde Radisson Oteli'nin ev sahipliğinde kordiplomatik, ülkenin önde gelen iş insanları, STK temsilcileri ve basın mensuplarının katılımıyla gerçekleştirildi. Festival boyunca Büyükelçiliğimizde görevli yöneticimizin gözetiminde ve Hanımefendi Sayın Emine Erdoğan'ın inisiyatifleriyle basımı yapılan “Asırlık Tariflerle Türk Mutfağı” kitaplarındaki tarifelerde bulunduğunuz yöresel lezzetlerimiz anılan akşam yemeği menüsü olarak Brunei'nin yoğun beğenisine sunuldu. Festival akşam yemeklerinde Kültür ve Turizm Bakanlığımız, Yunus Emre Enstitüsü (YEE), Türk Hava Yolları ile Royal Brunei Airlines'ın sponsorluklarıyla Brunei'ye getirilen sanatçılarımızca Ney dinletisi ile geleneksel Ebru ve Tezhip sanatlarımızın icrası ve sergisi yapılmış, sanatçıların performanslarından faydalanabilmektedir. Sanatçı performanslarının yanı sıra Büyükelçiliğimiz envanterinde bulunan “Türkiye'de Gün Doğumu ve Gün Batımı” isimli fotoğraf sergisi de festival boyunca anılan bir rapor lobisinde sergilenmektedir. Festivale katılarak akşam yemeğinde yiyen davetliler arasında yapılan çekilişle bir talihliye Türk Hava Yolları tarafından İstanbul'a gidiş dönüş bileti hediye edilmiştir. 9 gün süren festival kapsamında yaklaşık 1000 kişilik Türk yemeklerinden oluşan akşam yemeği yerinde yemek amacıyla gelindiği öğrenilmiştir. Sözkonusu sanat performanslarından aynı dönemde tertiplenen Cumhuriyet Bayramı resepsiyonlarımızda da azami ölçüde faydalanılmıştır.
Pandeminin tamamen ölmesiyle birlikte Büyükelçiliğimizin kültürel faaliyetlerinde, 2023 yılının başında organize edilmeye başlanan Türk Sineması Günleri faaliyetleriyle hız kazanmıştır. Her ayın son çarşamba akşamında organize edilen bahse konu etkinliğimizde sayıları 30-50 arasında seyreden alınabilena Kançılarya binamızda imkanlarla, Türk Sinemasından seçilen İngilizce alt yazılı filmlerin sergilenmesinde ve Türk Sinemasının gelişimlerinin ile filmlerimiz hakkında bilgi verilmektedir. Görev bölgemiz Brunei'de film ve dizilerimizin büyük beğeni topladığı bu ödülle yapılmaması gerekiyor.11 Büyük beğeni toplayan ve ilgi gören film gösterimlerimiz Ramazan ayı dışında kesintisiz olarak iki yıl sürdürülmektedir.
Ayrıca, Osmanlı veya Türkiye'ye ait hiçbir tarihi eserin devamı Brunei'de, başta kamu personeli olmak üzere Brunei'nin Türk parasının karşılığını karşılıksız bırakmak adına, daha uzun süre hatırlanacak kalıcı bir eser bırakma ile sağlanan bir TİKA kapsamında projesi Brunei'nin Hanım Sultan'ın (Kraliçe unvanına tekabül etmektedir) himayesinde ve engellilere yönelik eğitim veren Pusat Ehsan Kampüsü'nde yer alan camiinin iç duvarı ve İznik Çinileri tamamlanmıştır. Ayrıca Sultan Ahmet Camii sayesinde uluslararası birine sahip mavi çinilerimizin Türkiye'ye olan ilgisini daha da artıracağı öngörülmektedir.
Resmi olarak sunulanlar başta Prens Metin ve annesi olmak üzere birçok bakan ve büyükelçinin katılımlarıyla gerçekleştirildi.
Büyükelçiliğimizin eşgüdümünde, YEE ile Okçular Vakfı'nın desteğiyle Brunei'de Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı, Savunma Bakanlığı ve Eğitim Bakanlığıyla eğitim protokolleri katılmak üzere öğrenci, resmi ve sivil toplum mensuplarına Türk okçuluğu eğitim ve böylece verenin tanıtımına katkı sağlayan Ar-Rafi Okçuluk Akademisi'ne katkılarımız artarak devam etmektedir. Anılan akademi tarafından bugüne kadar bilinen yaklaşık 560 Brunei Kraliyet Ordusu Subayına, 950 Eğitim Bakanlığı öğrenciye, 8500 Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı etkinlikleri sırasında vatandaşa ve gerisi kamuya açık kurslara kaydolan vatandaş olmak üzere ülke çapında %3'üne denk gelen 15.000'i aşkın sporsevere Türk okçuluğu sertifikası verilmiştir.
Brunei'de Büyükelçiliğin son döneminde en çok öne çıkan kültürel faaliyetlerinden biri de şüphesiz giderek yaygınlaşan Türkçe dil kursları olmuştur. 2021 yılında planlanan ancak sert pandemi tedavisi açısından yoğun masal olmasına rağmen başlatılamayan yüz yüze Türkçe dil kursları, Ağustos 2022'de verilenlerin ardından YEE Kuala Lumpur ofisinin işbirliğiyle 9 Eylül 2022 tarihinde Büyükelçiliğimizin bünyesinde bir Türkçe okutmanı marifetiyle başlatılmıştı. Aradan geçen süre zarfında, Büyükelçiliğimizin girişimleri ile YEE ile Brunei'de bulunan merkezi üniversitelerden Brunei Sultan Şerif Ali İslam Üniversitesi (UNISSA) arasında 05 Ekim 2022 tarihinde, Brunei Teknik Üniversitesi (UTB) ile 15 Aralık 2022 tarihinde, Brunei Teknik Eğitim Enstitüsü (IBTE) ile 16 Ocak 2023 tarihinde iş Mutabakat Zabıtları imzalanmıştır. Ekim 2024 itibariyle Brunei Darusselam Üniversitesi (UBD), UTB, UNISSA, IBTE, KUPU-SB üniversitelerinde akademik personel ve dağılım yönlü seçmeli dersler olarak verilen Türkçe derslerimizin yansıra Başbakanlık, Savunma Bakanlığı, Temel Kaynaklar ve Turizm Bakanlığı, Eğitim Bakanlığı, Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı, Din İşleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve Brunei Tarih Merkezi gibi kamu faaliyetlerinde ve/veya bağlı olduklarında olmak üzere toplam 14 kurumda Türkçe derslerimiz devam.14 Ekim 2024 itibariyle öğrenci sayımız 600'ü geçmiştir.
Ayrıca, Brunei üniversitelerinde seçimli dersler olarak müfredata yerleştirilen Türkçe'nin teşviki, YTB'nin Türkiye burslarının tanıtımı ve değişim programları yoluyla bölgedeki üniversitelerinin tercih edilmesinin amacıyla üniversitelerin oryantasyon haftasında Büyükelçiliğimiz büyük ilgiyle takip edilen bir “Türkçe ve Türkiye Tanıtım Günü” programı düzenlenmektedir. Nitekim Brunei'liler için bu çalışmalar marifetiyle ilk kez hem bireysel hem de kurumsallaşmış Türk üniversitelerine ilgi arttı ve eğitilmiş eğitim amacıyla gidilebilecek türden biri haline geldi. Her yıl zorunlu stajlar başta olmak üzere burslu veya burssuz olarak, ünlü üniversitelere kayıtlı Brunei'lilerin sayısı giderek artıyor.
Büyükelçiliğimizin Brunei'de kamu diplomasisi alanında en son hayata geçirilebilen kültürel faaliyet, Brunei kütüphanelerinde Türkiye hakkında yazılmış kitaplardan müteşekkil Türkiye Köşeleri'nin açılması olmuştur. Bir yayınlanması planlanan “Brunei Üniversitelerinde ve Şehir Kütüphanesinde Türkiye Köşesi” Projemizin hayata geçirmek için gerekli kitapları nihayet 2023 yılında TİKA'dan temin edilmiştir. Bahsekönü kitaplarının, yukarıda anılan Brunei üniversitelerinin kütüphanelerinde ve Brunei Şehir Kütüphanesinde açılan Türkiye Köşelerine törenle teslimi yapılmıştır.
Türkiye ve kültürel yapının farklı yapılardan çeşitli talepler yapılmaması başladı. Bu ilişkili Osmanlı sarayında resmi yazışmalar için kullanılan Rik'a Hüsn-ü Hattını öğrenme elçiliğimize ulaşmayı talep etmek üzere Ekim 2024, Brunei'de öne çıkan üç önemli kurum olan Brunei Tarih Merkezi, Yayasan Sultan Haji Hassanal Bolkiah Vakfı ve Miftah An-Nur Uluslararası İslam Okulu'da ayrı ayrı Hüsn-ü Hat programları gerçekleştirilmektedir.
Aynı şekilde Türk Yemekleri ve Kültür Festivaline ve Atölye'de katılanların çoğalmasıyla dünyadaki Türk yemeklerine ilgi giderek artıyor. Bunun üzerine mezkur talebi en iyi karşılama yolunun Türk mutfağını televizyona geçiş olup olmadığını değerlendirerek Brunei'deki kamuoyunun ilgi ve güvenilirliğinin bilincinde olan Devlet televizyonu olan RTB ile yaptığımız görüşmeler olumlu sonuçlanmasının ardından bir yıl her ayın son Cumartesi günü Gün
Ağarırken (Rampai Pagi) sabah 9:30 civarında Konutunda çekimleri yapılan Türk Yemekleri yayınlanmamaya devam etmekteyiz.
Türkiye liderliğinde UNESCO'ya tescil edilmek üzere yapılan işleme göre Dünya Kahvaltı Günü kapsamında her yıl Haziran ayında ilk Pazar Türk Kahvaltı Günü kutlanmaktadır.18 Brunei'de Büyükelçiliğimiz Konutunda ilk yıl ülkelerde mukim yabancı şeflerine ve bu yıl ise Brunei eşrafı, bakan, bakan yardımcıları ve müsteşarlara yönelik olarak Türk Kahvaltı Günü ilgir.
Türkiye'nin tanıtımına ve görünmesine katkı sağlamak amacıyla misyonumuzca tertip edilen etkinliklerden bazılarında çeşitli etkinliklerle düzenlenen sergilerdir. Cumhuriyet gösterilerimiz başta olmak üzere, konferans, festival vb. Etkinlikler sırasında ayrıca Osmanlı Dönemi'nde İnsani Diplomasi Sergisi, Hüsn-ü Hat Sergisi ve Türkiye'de Günbatımı ve Gündoğumu adlı fotoğraf sergisi bunlardan birkaçıdır.
Halklar arası iletişimi derinleştirmek, sahip olduğunuz ortak değerler konusunda genişleme ve bu doğrultuda geleceğe yönelik yatırım yapmak amacıyla Halk Kütüphanesi'nin işleyişini sağlayan “Dewan Bahasa dan Pustaka” ile işbirliği halinde ilköğretim etkinliklerine yönelik Türk hikaye anlatımı toplantıları düzenleniyor. Bu kayıt sırasında Nasrettin Hoca'dan Yunus Emre'ye birçok milli ve kültürel sembolümüz sergilenen ortak değerlerimizin Brunei'nin genç nesilleri tarafından keşfedilmesine imkan sunulmaktadır.
Kamu diplomasisi kapsamındaki bir diğer etkinlik ise Büyükelçiliğimizin katılımıyla sağlanan kan bağışı etkinliği olmuştur. Etkinlik sırasında kan bağışında bulunan kişilere ve sağlık durumlarına Türk lokumu ikram edilmiştir. Kan bağışlarının oldukça düşük olduğu tek devlet hastanesine personelimizce kan bağışı yapılmış, kan bağışının öneminin dikkat edilmesi planlanan etkinliğe basın oldukça büyük ilgi göstermiştir.
Öte yandan Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından davet edilen Brunei Sultanı Hassanal Bolkiah tarafından 6-9 Mart 2023 tarihlerinde yapılane resmi ziyaret, her iki ülkede Büyükelçiliklerin gidiş-dönüş olarak açıldığı 2013 yılından bu yana devlet başkanları düzeyinde ilk resmi ziyaret olmuştur. Anılan ziyaret kapsamında kültür, arşivler ve yükseköğrenim alanında olmak üzere beş anlaşma imzalanmış ve ziyaretle ilgili gelişmeler Brunei haberlerinde önemli yer tutmuş, görüşmelerden ve Sultan Bolkiah için düzenlenen sosyal programlardan çok sayıda görsel Brunei gazetesi ve televizyonlarında günlerde yayımlanmıştır. Sözkonusu ziyaret ile katılım olumlu atmosferden, Büyükelçiliğimizin sosyal medya hesaplarıyla da azami ölçüde kullanımıde edilmiş ve yukarıda sunulan etkinlik ve depolarda tutulan takipçi sayımız (Instagram uygulaması) son 1 yılda yaklaşık %30 oranında.
Bölgedeki müzahir Brunei'nin sadece kamu diplomasisi kapsamında sürdürülen faaliyetlerimize ilgi göstermemiş, 6 Şubat 2023 tarihinde karşı karşıya kaldığı ve “Asrın Felaketi” olarak nitelendirilen büyük deprem felaketi sonrasında da yanımızda durmuştur. şehirde yaşanan deprem felaketi, akabinde Büyükelçiliğimiz tarafından bir bağış kampanyası başlatıldı ve kampanyalarımız insanlardan oluşan dağılımda geniş bir yelpazede, çok sayıda Bruneili katkısı sağladı.
Söz konusu bağış kampanyamızın ardından tek depremzedeler ülkesine Brunei Din İşleri Bakanlığı ile Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığının girişimiyle 14 Mart 2023 tarihinde 3 ay süren bir ulusal bağış kampanyası başlatılmıştır.22 Ayrıca, Sultan Bolkiah da resmi ziyaret sırasında AFAD fonuna bağışta bulunulmuştur.
Sonuç
Brunei Sultanlığı'ndaki tek diplomatik temsilciliğimiz olan Bandar Seri Begavan Büyükelçiliği'nin rutin çalışmaları çerçeve siyasi ve ekonomik alanda yapılan çalışmalar yapılmayan bu yazıda sadece eğitim ve kültür faaliyetlerine yer verilmiştir. Bahsekonu bu çalışmalar önce gönüllüler olarak verilen Türkçe dersler ile kendisi başladı, çeşitlenip yaygınlaştıkça Büyükelçiliğin kendi personeliyle bu faaliyetlerin yürütülemediği değerlendirme ayarlamaları YEE Kuala Lumpur'da birimin çalıştırılmasından önce destekle, daha sonra YEE personeli bir okutmanın Brunei'de görevlendirilmesiyle yürütüldü. Ancak bir okumanın yerel ihtiyaçlarının tam olarak karşılanamayacağı bilgi kaynağından sonra ikinci bir okutman görevlendirilmiştir. Nihayet süreç Aralık 2023 tarihinde Yunus Emre Türk Kültür Merkezi'nin (Brunei YETKM) kurulması ve Brunei makamlarından 13 Mart 2024 tarihinde onay alınmasıyla sonuçlanmıştır. Böylece Ekim 2024'te her hafta, yaklaşık 40 saat, yüz yüze, en az bir mekânda her yaştan ve kesimden Brunei vatandaşlarıyla temas halindeyiz ve halklar arası (insanlar arası) iletişim içinde olup toplumsal paylaşımmaya katkı sağlamaktayız. Gözlemlerimiz odur ki “oransal olarak” Türkiye Cumhuriyeti'nin miktarı dahil dökümü Brunei vatandaşı olana kadar Türkiye'yi yakından takip eden ve yedi ikinci bir halk yoktur.
Büyükelçiliğin doğrudan açıklığı ve ciddi olarak devam eden desteği ve takibi olmaksızın Yunus Emre Enstitüsü veya diğer kamu kurumlarının herhangi bir ülkede rahat ve başarılı bir biçimde faaliyetlerini sürdürmesi ve büyümesi oldukça zor olan kurumlararası uyumun ve eşgüdümün kritik önem arzının altı çizilmelidir.
Ayrıca, 'devlette süreklilik esastır' ilkesinden hareketle misyon şefi değişikliği sonrasında her ülkede kamu ve özel kurumlara verilen tutarlılıkların kopması ve icra edilen parçaların sürdürülmesi siyasi ve ekonomik açıdan sağlıklı bir biçimlendirme için kritik önemi haizdir. Bu nedenle dünya genelinde Asya'nın artan önemi çerçevesinde, 2019'da “Yeniden Asya Girişimi” olarak ilan edilen “Yeniden Asya Girişimi”miz kapsamında, Asya-Pasifik ülkelerinin Siyasi, Ekonomik, Eğitim ve Kültür sacayaklarından herhangi birinin noksanlığı halinde uzun süreli dinlenme sağlama imkanımızın azalacağı/bulunamayacağı şekilde ödenerek, bütüncül bir şekilde sürdürülmesi önemi..
Son olarak dünyanın birçok coğrafyasında olduğu gibi Asya-Pasifik'te de sömürgeci geçmişteki olumsuz etkilerden muzdarip olanların, özellikle küçük ve orta büyüklükteki ülkelerin farkları vardı “daha adil bir dünya mümkündür” ve “dünya beşten büyük” tezlerinin savunucusu olarak 'Türkiye'yi yenemez' yabancı atılmamalı ve değeri bilinmelidir. Bu düşünceden hareketle bileşenlerle birlikte geliştirilmesi, derinleştirilmesi ve sürdürülebilir hale getirilmesi için devleti temsil eden herkesin söz ve eylem birliği sağlanmalı, kararlılıkla 'kazan-kazan' yaklaşımıyla hareket ettirilmeli ve Türkiye'nin küresel bir güç haline gelmesi için betonarme olarak inşa edilmeye devam edilmelidir.
