Doç. Dr. Eşref Akmeşe Yazdı: Gerçek Bilgiye Ulaşmanın Yolu Eleştiriden Geçer
Doç. Dr. Eşref Akmeşe / Batman Üniversitesi
Medyanın, günlük yaşamın vazgeçilmez parçası haline gelmiş dijitalleşen dünyada teknolojik gelişmeler iletişimin kitleselleşmesine ivme kazandırmış, sosyal ağ tarafından tek haber korsanlaşmış, asılsız haberlerin dolaşımına sokulması sorun olarak ortaya çıkmış, dezenformasyonun çoğalması medyanın orijinal noktasından düşürülmüş.
Kitlelerin yanlış yönlendirilmesini önlemek için temel medya etiği standartları arasında yer alan doğruluk, dürüstlük, aralık, objektiflik, kişilerinlik gibi değer ve ilkeler medya alanında yaşananların çözümünü sağlamak için önerilmiş, medya bileşenlerinin düzenlenmesinde kodlara dayanılarak piyasaya sürülmesini algılamasının hedeflenmiştir.
Medyanın artışının ekonomik politikaları etik finansal yaptırımlarla dağıtılması ve üyelerinin eylemlerinden sorumlu tutulması medyanın zorunluluğudur. Medyadaki güncellerin toplum tarafından öğrenilmesi önemlidir. Medya mensubu bir kez mesleğin etik ilkesi ve sorumluluklardan taviz verirse, medya etiğinden, basın ahlakından, dürüstlükten sadakatten, objektiften geriye bir şey kalmaz.
Medyada habercilik mesleğini icra eden kişinin gizli sorumluluğunda, kamuoyunu gerçeklerden doğru ve tam olarak haberdar etmektir. Doğru habercilik kitlelerinin gerçeği öğrenme hakkı saygı göstermenin gereğidir. Kamuoyunun doğru bilgilendirilmesi hakkında sorumlu olan kişi, ilettiği haber ve büyütülerek üstlenir.
Medya etiği, moda dergileri, ideal gazetecilik gibi konular hakkında yayınlanan belgelerde teorik uçakta mesleki icra gücü ideal çerçeveler çizilse de pratikte olumsuz durumlar yaşanmaktadır. Haber formatına büründürülmüş gerçekle bağdaşmayan birçok içerik her gün farklı medya organlarında yayınlanmaktadır. Medyadaki yoğun enformasyon dağılımları karşısında, dijital okuryazarlık ve eleştirel medya okuryazarlığı bilgisine sahip olmayan tüketici medya içeriklerini analiz etme ve anlamlandırma açısından gözlenenler görülüyor.
Toplumsal bir sorun, hatalı bir uygulama, hak kesintileri veya kusuriyet söz konusu olduğunda haber, sorumluluğun kamuyu bilgilendirmek için haber yapılması gerekir. Toplumun adalet hakkını zedeleyen, toplum için tehlikenin ortaya çıktığı ve uygulamaların önemli haberleri arasında olmalıdır. Medya, mağdur edilen, haksızlığa uğrayan kişilerin öykülerini, toplumsal sorunları, adaletsizlikleri, liyakat ile bağdaşmayan uygulamaları etik ilke ve kodlar çerçevesini haberleştirmekte özgür olmalıdır.
Teorik açıdan asılsız haberler yayınlamak, iftiradan ayrıntılı bilgiler yayınlamak, karşı taraftan da görüşlerine yer vermek, kaynak bilinmeyen haberleri yayınlamak, haberin asıl yönlerini ortadan kaldırmak, belgeleri tahrif etmek, eldeki bilgileri doğrulamak için çaba göstermek, yayınlanmış doğru olmayan haberlere ilişkin raporların temel işlemleri devam etmektedir. Ne var ki piyasaları en güncel kaide tarafı tutmaktır, dolayısıyla hakikati çarpıtmak, herhangi bir konuda kesinti yapmak, muafiyet öyküleri üzerinden yalan haberler yaymak mazlum ile zalimin ortaya çıkan değişimi genel medya pratikleri arasında yer almaktadır.
Taraf tutma yaklaşımıyla yayınlanan çeşitli program türlerinde gerçek tersyüz yoluyla okunabilir, dinlenilebilir, izlenen her içerik doğruluğu ve bakış açısıyla ilgili sorunlar olabilir. Medyada sınır tanımadan uygulanan taraf tutma yaklaşımı etik açıdan oldukça sorunludur. Bu sorunun en aza indirilmesi için mesleki ilkelere dayalı objektif yayıncılık yapmak önemlidir. Medya, vurgulandığı üzere, etik ilkeler zeminde faaliyet göstermek, yasallaştırılmak üzere kitlelere bir ölçüde güven sağlamak.
Medya içeriklerine temkinli yaklaşmak bakış açısı oldukça önemlidir. Malcolm X'e atfedilen bir ifadede: “Eğer medyaya dikkat etmezseniz, mazlumlardan nefret edenleri ve zalimleri sevmenize sebep olur” denilmektedir. Bu veciz sadece, medya tüketicilerini dezenformasyon ve manipülasyonlara karşı eleştirel yaklaşmaya çağrı olarak okunabilir. Bu doğrultuda medya içeriklerine eleştirel yaklaşmak için hakikati öğrenmek zahmetli olsa da geçerli bir yöntemdir.
