AZERBAYCAN-TÜRKİYE EKONOMİK İŞBİRLİĞİ
Bakü’de 22 Aralık 2025 tarihinde Azerbaycan-Türkiye Karma Ekonomik Komisyonun (KEK) 12. Toplantısı gerçekleştirildi. Türk heyete Cumhurbaşkanı Yardımcı Cevdet Yılmaz, Azerbaycan heyetine ise Azerbaycan Başbakanı Ali Asadov başkanlık yaptı. Genel itibarıyla Azerbaycan-Türkiye ilişkileri her yönüyle çok mümtaz bir yapı arz etmektedir. Özellikle son yirmi yılda ekonomik ilişkileri enerji merkezli işbirliğinden çok boyutlu stratejik ortaklığa evrildi. Bu yapı Karabağ zaferinden sonra daha da derinlik kazanarak güçlendi. İki kardeş ülkenin ekonomik ilişkilerin omurgasını oluşturan hidrokarbon projeleri- özellikle TANAP, Bakü-Tiflis-Ceyhan ve Bakü-Tiflis-Erzurum- kardeş ülkeler arasında karşılıklı bağımlılığı derinleştirirken, enerji sektörü dışında diğer sektörlerdeki ticaret, ulaştırma, savunma sanayii, finans ve müteahhitlik gibi alanlarda da stratejik iş birliğinin ilişkileri kurumsal, çok boyutlu ve kalıcı bir şekille getirmiştir. Karabağ zaferi sonrası normalleşme ve bölgesel bağlantısallık vizyonu, Orta Koridor ve Zengezur hattı gibi girişimlerle ticaret ve lojistik entegrasyonunu hızlandırmış, karşılıklı yatırımlar ve ortak fon mekanizmaları (Türk Yatırım Fonu gibi) ekonomik ilişkileri daha ileri bir aşamaya taşımıştır. Böylece Türkiye-Azerbaycan ekonomik ilişkileri, sadece ikili ticaret hacmi artışıyla sınırlı olmayan, jeopolitik uyum, enerji güvenliği ve bölgesel entegrasyon hedeflerini birlikte taşıyan, dayanıklı ve uzun vadeli bir stratejik çerçeveye kavuşmuştur.
Ticaret Bakanlığının verilerine göre 2024 yılında Türkiye’nin Azerbaycan’a ihracatı 3 milyar dolar, ithalatı ise yaklaşık 2 milyar dolar, dış ticaret hacmi ise 5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’nin ithalat ana kalemleri ham petrol, doğal gaz ve petrokimya türevleri oluştururken, ihracatta ise makine-teçhizat, savunma sanayi ürünleri, demir-çelik ürünleri, elektrikli ekipmanlar, gıda ürünleri ve inşaat malzemeleri ana kalemler oluşturmaktadır. Genel anlamda ithalat enerjide ağırlıklı, ihracat ise sanayi ve tüketim mallarında ağırlıklı bir yapı oluşmuştur. Böylece iki ülke arasında bağımsızlığın ilk yıllarında daha çok ticaret merkezli gelişen ekonomik ilişkileri, son yıllarda çeşitlenerek devam etmiş, karşılıklı yatırımlar şeklinde önemli gelişmeler yaşanmıştır.
Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) ham petrol boru hattı ve Bakü-Tiflis-Erzurum doğalgaz boru hattının devreye girmesi, Türkiye-Azerbaycan ekonomik ilişkilerinde ve Azerbaycan hidrokarbonlarının dünya pazarlarına erişiminde tarihsel bir dönüm noktası oluşturmuş; yıllık 50 milyon ton taşıma kapasiteli Bakü-Tiflis-Ceyhan hattı Azerbaycan ekonomisinin büyümesini hızlandırarak enerji gelirlerini sürdürülebilir kalkınmanın temel dayanağı hâline getirmiştir. Bunu tamamlayan Bakü-Tiflis-Erzurum ile TANAP boru hatları ve Bakü-Tiflis-Kars demiryolu projeleri, Azerbaycan gazının Avrupa’ya, Türk mallarının ise Asya pazarlarına erişimini mümkün kılarak ilişkileri enerji, lojistik ve ticaret ekseninde derinleştirmiştir. SOCAR’ın PETKİM ve STAR Rafinerisi yatırımları ile TPAO’nun Azerbaycan’daki upstream ve boru hattı projelerine katılımı, iki ülke arasındaki ekonomik entegrasyonu kurumsallaştırmış; telekomünikasyon (Azercell) ve tüketim malları (Coca-Cola İçecek/ACCB) gibi petrol dışı yatırımlar ise işbirliğinin sektörler arası çeşitlendiğini göstermiştir.
Türkiye’nin en büyük entegre endüstri grubu olarak başta petrokimya, rafinaj, doğal gaz, ticaret, iletim ve dağıtım olmak üzere birçok sektörde faaliyetlerini sürdüren Socar Türkiye, iki kardeş ülke arasındaki ekonomik iş birliğinin en güçlü temsilcisi olmuştur. Bu kurum bir yandan istihdama ve üretime katkı sağlarken, diğer yandan Türkiye’nin cari açığının azalmasına destek vermeye devam etmektedir. Socar Türkiye, 20 milyar ABD dolar civarında yatırımla Türkiye’nin en büyük doğrudan dış yatırımcısı olma unvanına sahip olmuştur. Türkiye’nin rafineri-petrokimya entegrasyonuna sahip tek rafineri şirketi olan STAR Rafineri; Avrupa, Orta Doğu ve Afrika (EMEA) bölgesindeki en büyük rafineri projesi konumundadır. Türkiye’de Stratejik Yatırım Teşvik Belgesi’ne sahip ilk şirket olan Star, Türkiye’nin işlenmiş ham petrol ürünü ihtiyacının yaklaşık %18’ini tek başına karşılarken, Türkiye’nin petrol ürünleri ithalatında da önemli miktarda azalma sağlamayı temin etmiştir.
Bakü’de gerçekleştirilen Azerbaycan-Türkiye Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) Toplantısı’nda Cumhurbaşkanı Yardımcı Cevdet Yılmaz ve Azerbaycan Başbakanı Ali Asadov önemli açıklamalarda bulundular. Asadov, 2024 yılında Ankara’da imzalanan 120 maddelik Eylem Planı’nın önemli ölçüde hayata geçirildiğini, uygulanamayan başlıkların ise yeni planlama sürecine dâhil edileceğini ifade ederek, işgalden kurtarılan bölgelerde Türk şirketlerinin üstlendiği projelerin ulaştığı ölçeğe dikkat çekerek, Türkiye-Azerbaycan ticaret hacminde son dönemde yaşanan gerilemeye rağmen mevcut potansiyelin çok daha yüksek bir işbirliğine imkân verdiğini vurguladılar. Savunma sanayii ve enerji alanındaki ortak projelerin yalnızca ikili ilişkilere değil, aynı zamanda Avrupa’nın enerji güvenliğine de katkı sunduğunu belirten Asadov, demiryolu taşımacılığının geliştirilmesi ve Zengezur Koridoru’nun Orta Koridor’un ana arteri hâline gelmesinin, ekonomik entegrasyonu derinleştirecek stratejik adımlar olduğunu ortaya koymuştur.
Cumhurbaşkanı Yardımcı Cevdet Yılmaz ise, Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinin “iki devlet, tek millet” anlayışıyla stratejik bir müttefiklik düzeyine ulaştığını, Şuşa Beyannamesi’nin bu süreci kurumsallaştırdığını vurguladı. KEK toplantılarının somut projeler için yol haritası sunduğunu belirten Yılmaz, enerji arz güvenliği bağlamında TANAP, Nahçıvan enerji koridoru, TPAO-SOCAR iş birliği ve Orta Koridor’un önemine dikkat çekti. Ticaret hacminin geçen yıl 8 milyar dolara çıktığını, bu yıl için hedeflen 15 milyar dolarlık dış ticaret hedefinin ötesinde ortak üretim, yatırım ve üçüncü ülkelerde projelerin esas amaç olduğunu ifade eden Yılmaz, karşılıklı yatırımların 39 milyar doları aştığını ve KEK Eylem Planı’nda yüzde 78 başarı sağlandığını söyledi. Ticaret Bakanı Ömer Bolat da KEK Toplantısı kapsamında “tek millet, iki devlet” anlayışıyla Türkiye- Azerbaycan ticaretini artırmaya yönelik stratejik adımların ele alındığını belirterek, imzalanan 110 maddelik Eylem Planı ile ticaret, sanayi, yatırım, müteahhitlik, ulaştırma, enerji, eğitim ve sağlık gibi birçok alanda somut hedefler içeren ortak bir ekonomik yol haritası oluşturulduğunu ifade etti. Bolat, Recep Tayyip Erdoğan ve İlham Aliyev tarafından belirlenen 15 milyar dolarlık ticaret hacmi hedefine ulaşmak için kararlılıkla çalışmaya devam edeceklerini vurguladı.
Sonuç olarak KEK Toplantısı, “tek millet, iki devlet” anlayışı çerçevesinde Türkiye–Azerbaycan ilişkilerinin sadece siyasi ve kültürel düzeyde değil, ticaret, yatırım, enerji, ulaştırma ve sanayi alanlarında da stratejik ve sonuç odaklı bir ortaklığa dönüştüğünü ortaya koymuştur. İmzalanan eylem planları ve belirlenen somut hedefler, iki ülke arasındaki ekonomik entegrasyonu derinleştirerek karşılıklı ticaret hacmini artırmayı, ortak üretim ve yatırım kapasitesini güçlendirmeyi ve üçüncü ülkelerde birlikte hareket edebilen sürdürülebilir bir iş birliği modelini kurumsallaştırmayı amaçlamaktadır. Bu çerçevede KEK mekanizması, Türkiye ve Azerbaycan’ın bölgesel istikrar, ekonomik dayanıklılık ve Türk Dünyası vizyonu doğrultusunda uzun vadeli stratejik hedeflerine ulaşmasında kilit bir araç niteliği taşımaktadır.