HÜMANİZM VE MEDENİYET
Modern medeniyet, hümanizmin meyvesidir. Hümanist çerçevede insana ve doğaya olan bakışaçısı ışığında değişim, yenilenme ve gelişim gerçekleşmeden modern ve medeni olmak mümkün değildir. Hümanizm ve medeniyet bir bütündür. Yüzyılların köhnemiş kaynaklarını, kişilerini ve kurallarını reddeden hümanizm, insan onuruna, aklına, yaratıcılığına ve özgürlüğüne dayalı bir insan ve dünya görüşü ortaya koymaktadır. İnsanın kendi kurguladığı insan üstü ve ötesi kuruntular yerine insanın, insana ve doğaya yoğunlaşmasını hümanizm insana öğretmektedir.Modern dünyanın özgürlükçü ve açık kurumlarını inşa eden hümanizm, insanlığın insanca düşünmesinin, yaşamasının, eğitiminin, yönetilmesinin ve yaratmasının yolunu göstermektedir.
Hümanizm, insanlığın bütün düşünce metinlerinin insanca okunmasını, araştırılmasını, incelenmesini ve açıklanmasını sağlamıştır. Klasik Yunan ve Roma metinlerini derinlikli bir şekilde keşfeden, inceleyen ve araştıran hümanist anlayış, edebiyata, müziğe, mimariye, siyasete, dine, dile, ahlaka, felsefeye dair yeni ufuklar açmıştır. Hümanizme göre hiçbir metin, iman etmek için değildir. Bütün metinler, okumak, anlamak, araştırmak ve sorgulamak için vardır. İstisnasız her metin içinde yazıldığı zamanın ve mekanın tarihsel bağlamı içine yerleştirilerek anlaşılmalı ve değerlendirilmelidir. Zaman ve mekan üstü bir anlayışla mutlaklaştırılacak hiçbir insani metin yoktur.Hukuk, seküler insan aklının bir faaliyetidir ve alanıdır. Hukukun tek kaynağı, insan aklı ve tecrübesidir.Hümanizm, insanı, metinlere köle olmaktan kurtarmıştır.Hiçbir metne skolastik ve doğmatik bir şekilde teslim olunmaz, inanılmaz ve köle olunmaz.
Hümanizm, insanın sevgisini, değerini ve yaratıcılığını sahte putlar uğruna harcamamaktadır. İnsanın insanı ve doğayı sevmesini ve değer vermesini öğreten hümanizm, bireyin insan ve doğa üstü sahte kurguları sevmesini, onlara bağlanmasını, onlara köle olmasını ve onlar için hayatı dahil her şeyini feda etme şeklindeki fanatizmi reddetmektedir. İnsan, insanı ve doğayı sevmedikçe insanlığını geliştirmesi ve olgunlaştırması mümkün değildir.İnsanın insan olmasından dolayı insani onura, değere, akla ve özgürlüğe sahip olduğunu savunan hümanizm, kişinin dışarıda olduğu vehmedilen hiçbir otoriteye, güce ve pozisyona bağımlı olmaması gerektiğini, kendi iç dünyasından kaynaklanan vicdani ve ahlaki otonomiyi oluşturma hakkına ve imkanına sahip olduğunu, kendi benliğini kendisinin oluşturma özgürlüğüne sahip olduğunu savunmaktadır. Hümanizm, insanın, sadece insan onuruyla, özgürlüğüyle ve yaratıcılığıyla insan olmasını savunmaktadır.
Hümanizm, insanın ve doğanın çalışılacak en merkezi konu olduğunu savunmaktadır. İnsanı çalışmak için insan bilimleri adı altında disiplinlerin oluşturulması, hümanizmin meyvesidir. Hümanizm, Kitab-ı Mukaddes dahil bütün doğmatik metinleri insan bilimlerinin çalışmalarına konu ederek din dahil insana dair her şeyin araştırılmasını, tartışılmasını ve açıklanmasını sağlamıştır. Hümanizm, insanı bilimin, sanatın ve felsefenin merkezi haline getirmiştir.Filoloji, şiir, edebiyat, felsefe, psikoloji, sosyoloji, folklor, etnoloji, ekonomi, siyaset, hukuk gibi insani bilimler, hümanizmin modern liberal anlayışıyla vücut bulmuş modern üniversite ve eğitim kurumları meydana gelmiştir. Disiplinlerarası çalışmalar, bütün verilerin ve metinlerin eleştirel olarak çalışılmasının, akıl ve gözleme dayalı ampirik bilimlerin gelişmesinin önünü açan humanizm, modern bilimin arkasındaki güçtür. Bilim, hümanizmle varolmaktadır. Bilimsel çalışma, seküler araştırmayı esas alan modern akademik kurumlarda mümkündür.Eleştirel düşünme, ancak liberal hümanizmle mümkündür. Doğmatizm, bilimi yok etmektedir.Hümanizmin olmadığı yerde üniversite, eğitim ve akademi yoktur. Modern, medeni ve hümanist anlayışın olmadığı modern öncesi dönemde eğitim kurumu olarak nitelenmeyi bile hak etmeyen yapılarda doğmatik, kapalı, ezberci, tekrarcı ve hayatı tüketen uygulamalarla insanın bedeni, ruhu ve zihni harcanmaktaydı.İnsanı merkeze almayan modern dönem öncesi bedevi, doğmatik ve kapalı endoktrinasyon kurumları ve pratikleri, insanın duygularını, düşüncelerini, düşlerini ve davranışlarını verimsiz ve atıl kılmaktaydı.
Hümanizm, bireyin aktif vatandaş olmasını, toplumsal ve siyasal hayata dinamik bir şekilde katılmasını, kamuoyunu oluşturmada yaratıcı olmasını, yönetimin denge-denetleme mekanizmları dahilinde sürekli olarak denetlenmesini, kişinin sözünü söylemesi için ifade özgürlüğüne sahip olmasını, demokratik, sivil ve çoğulcu bir kültürün oluşturulmasını öngörmektedir. Liberal seküler demokrasi, hümanizmin bir eseridir. Bireyin vicdanına, insan haklarına ve çoğulculuğa vurgu yapan liberal hümanizm, bireysel özgürlükleri korumak için devlet gücünün anayasal düzeyde sınırlanmasını zorunlu saymaktadır.Otoriteryanizm, despotizm, popülizm ve totaliteryanizm, bedevi kabileciliğin, teokratik doğmatizmin, ırkçılığın, cinsiyetçiliğin ve popülizmin ürünleridirler. Hümanizm ve demokrasi bir bütündür. Hümanizmle birarada olmayacak şey, despotizmdir.
Hümanizm, insanın sahici anlamda kendi ahlakını oluşturmasını gerektirmektedir. Doğmatik ve otoriter güçlerin emir ve yasaklarıyla ahlaklı olunamayacağı gerçeğinden hareket eden hümanizm, insanın kendi iç dünyasında kendi aklıyla kendi ahlakını inşa etme sorumluluğunu insana yüklemektedir. Ahlakın temeli, insandır. İnsanın dışında veya üstünde, ahlakın temeli olabilecek hiçbir şey yoktur.
İnsanın değeri, aklı, onuru, yaratıcılığı, hukuku, özgürlüğü ve emeği, hümanizmin dayandığı değerlerdir. İnsanı merkeze alan hümanizm, aileyi, devleti, siyaseti, dini, eğitimi, ekonomiyi insan etrafında kurgulamış, bireyin kişisel ve sosyal hayatının dinamik bir şekilde gelişmesinin yolunu açmıştır.Okumanın, yazmanın ve düşünmenin her bireyin hakkı olduğunu savunan hümanizm, kamusal alanın demokratik tartışma kültürüyle oluşturulmasını öngörmektedir. Doğmatik ve despotik otoritelerin tahakkümünden kamusal alanın özgürleştirilmesi gerektiğini savunan hümanizm, insani bir ahlaka ve ilişkiye dayalı barış, hukuk ve özgürlük merkezli hümanist bir medeniyetin oluşmasını sağlamıştır.